AFETLER
Afet ve Acil Durum Kavramı
Afet; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen ve etkilenen topluluğun kendi imkân ve kaynaklarını kullanarak üstesinden gelemeyeceği, doğal, teknolojik veya insan kökenli olaylardır. Afet olayın kendisi değil, doğurduğu sonuçlardır (Deprem öldürmez, ihmal öldürür).
Acil durum; insan hayatı, refahı, mülk ve çevre açısından doğrudan tehdit oluşturan her tür durumu ifade eder. Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, acil müdahaleyi gerektiren olaylar ile bu olayların oluşturduğu kriz halini tanımlar.
AFET TÜRLERİ
Afetler kökenleri ve meydana geliş hızlarına göre türlere ayrılır.
Kökenlerine göre afetler:
- Doğa Olayı Kaynaklı Afetler (Deprem, Sel, Heyelan, Yangın vb.)
- Teknolojik Afetler (Nükleer patlamalar vb.)
- İnsan Kökenli Afetler (Savaşlar, Terör Olayları vb)
Meydana geliş hızına göre afetler:
- Ani Oluşan Afetler (Deprem, Çığ, Hortum vb.)
- Aşamalı Oluşan Afetler (Kuraklık, Erozyon, Küresel Isınma vb.) olarak sıralanmaktadır.
| DOĞAL SEBEPLER |
İNSANİ SEBEPLER |
Ani Oluşan Tek Sebep
- Fırtına
- Sıcak dalgası
- Dondurucu soğuk
- Deprem
- Volkan patlaması
|
Ani Oluşan Tek Sebep
- Yangın
- Patlama
- Çarpışma
- Deniz kazası
- Yapısal çökme
|
| Aşamalı Oluşan Birden Çok Sebep
|
Aşamalı Oluşan Birden Çok Sebep
- Çevresel kirlilik
- Savaş
- Ekonomik kriz
- Salgın hastalıklar
|
AFETLERİN BÜYÜKLÜĞÜ
Afetlerin büyüklüğünü tespit etmek için; can kaybı, etkilenen nüfus, etkilenen coğrafi alan, yapısal hasarlar, sosyal ve ekonomik kayıplar ölçüt olarak kullanılır. Afetlerin etkileri doğrudan ve dolaylı etkiler olarak ele alınabilir.
Aşağıda bu etkilerden bazıları sıralanmıştır.
AFETLERİN ETKİLERİ
Doğrudan Etkiler
- Can kayıpları
- Yaralanmalar
- Alt yapı hasarları
- Tedavi, beslenme ve yedirme, giydirme giderleri
- Alt yapı, haberleşme ve ulaştırma tesislerindeki hasarların onarım giderleri
Dolaylı Etkiler
- İşyeri ve üretim tesislerinin geçici veya sürekli kapanması nedeniyle uğranılan üretim kayıpları
- Sağlık, eğitim ve diğer devlet hizmetlerinin kesilmesi veya aksaması nedeniyle uğranılan hizmet kayıpları
- Eşya ve malzeme kayıpları, hayvan ve tarım ürünleri kayıpları
- Eğitimin ve genel kalkınma programlarının aksamasının doğuracağı ilave maliyetler
- İşçilik, göç, yaralı insanlar ve kimsesiz kalanların yol açtığı diğer sosyal maliyetler
MÜDAHALE
Bir afetin oluşunu takip eden ve afetin oluşundan hemen sonra başlayarak afetin büyüklüğüne bağlı olarak en çok 1-3 aylık bir süre içerisinde yapılan faaliyetlerdir
MÜDAHALE FAALİYETLERİ
- Haber alma ve ulaşım
- İhtiyaçların belirlenmesi (Psikososyal dahil)
- Arama ve kurtarma
- İlkyardım, Tedavi
- Tahliye, Geçici iskan
- Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak temini
- Güvenlik, çevre sağlığı ve koruyucu hekimlik
- Hasar tespiti
- Tehlikeli yıkıntıların kaldırılması
AFET YÖNETİMİ
Afet Yönetimi; afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla afet öncesinde, anında ve sonrasında yapılması gereken çalışmaların planlanması, yönlendirilmesi, koordine edilmesi, desteklenmesi ve uygulanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla, kaynaklarının bu ortak hedefler doğrultusunda yönetilmesidir. Bu çerçevede afet yönetiminin evreleri aşağıda sıralanmaktadır.
Zarar Azaltma: Yerleşim yerlerinin risksiz bölgelerden seçilmesi, yapılarda sağlamlığın ön planda olduğu yüksek standartların belirlenmesi, yasal önlemlerin alınması ve denetimlerin arttırılması.
Toplumun her kesiminde bireylerin, STK’ların ve her türlü kuruluşların zarar azaltmada alabilecekleri önlemlerin tanımlanması ve bu yatırımların yapılması için yasal ve diğer düzenlemeler ile yaptırımların hayata geçirilmesi.
Hazırlıklı Olma: Hazırlık; tehlike ve risklerin olumsuz etkilerini mümkünse önlemek, mümkün değil ise etkilerini azaltmak ve afet meydana geldiğinde zamanında hızlı ve etkili bir müdahaleyi başarmak için önceden yapılması gereken tüm faaliyetlerdir. Bu amaçlarla hazır tutulacak eğitimli kadroların, malzemenin ve araç gerecin doğru noktalarda konumlandırılması işlerini kapsar.
Müdahale: Bir afetin/acil durumun oluşunu takip eden ve afetten hemen sonra başlayarak, afetin büyüklüğüne bağlı olarak genellikle 1-3 aylık bir süre içerisinde sürdürülen etkinlikleri ifade eder. Bu etkinlikler; haber alma ve ulaşım, ihtiyaçların belirlenmesi, arama ve kurtarma, ilk yardım, tedavi, tahliye, geçici barınma, yiyecek, içecek, yakacak temini, güvenlik, çevre sağılığı, hasar belirleme, tehlikeli yıkıntıların kaldırılması şeklinde özetlenebilir.
İyileştirme: Etkilenenlerin tüm gereksinimlerinin afetten önceki düzeyden daha ileri bir düzeyde karşılanabilmesi hedefiyle toplumun afet nedeniyle bozulmuş olan ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün yeniden sağlanmasına yönelik etkinlikleri içerir
AFET HALİNDE VE ACİL DURUMLAR KARŞISINDA VERİLEN TEPKİLER; OLAĞAN ÜSTÜ DURUMLARA VERİLEN OLAĞAN TEPKİLERDİR.
Afet meydana geldikten HEMEN SONRA verilebilecek psikolojik tepkiler (AKUT Aşama)
- Mantıklı düşünememe
- Herşey gerçek dışı; yaşadıklarına inanamama, bunların bir rüya olduğunu düşünme
- Duygusal karmaşa (heyecan, şok, gerginlik, sinirlilik, öfke, bunalma, çaresizlik
- Rüyalar, kabuslar
- Bellek ve dikkat sorunları
- Artan huzursuzluk, kendini toplumdan dışlama ve depresyon
- Hayatta kalmaya çalışma, suçluluk ve yas gibi duygulara kapılma
- Yerinde duramama; uyku bozukluğu, iştahda değişim; içki/sigara kullanımında artış
- Güvensizlik
Tepki Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler
- Afeti hatırlatan durumlardan kaçınma
- Huzursuzluk, depresyon
- Gerginlik, korku
- Kendini kopuk ve yalnız hissetme
- Korkutucu rüya ve kâbuslar
- Suçluluk duyguları
İyileşme/Uyum Aşamasında Verilmesi Olağan Tepkiler
- Tepkilerin şiddeti azalır.
- Günlük hayata ilginin artması.
- Gelecekle ilgili planlara aktif katılım.
- Bireyin bu yaşantıyı kabullenmesi.
- Mevcut durumla baş edebilmesi.
- Gelecekle ilgili planlar yapabilmesi.
- Duygusal açıdan toparlanması.
PSİKOSOSYAL MÜDAHALE
- Afetler sonrasında birey/aile/topluma destek olmak
- Afet yaşamış birey/aile/toplumların normal yaşamlarına geri dönmelerini sağlamak
- Afet yaşamış bireylerin kapasitelerini arttırmak
- Afetlerden sonra insanların kendi hayatlarını devam ettirmek için sorumluluk almalarını sağlamak
PSİKOSOSYAL MÜDAHALENİN AMAÇLARI
- Fiziksel ve duygusal acıyı azaltma
- Normale dönüşü kolaylaştırma
- Olası tepkiler hakkında bilgilendirme
- Toparlanma ve baş etmede yardımcı olma
- Kontrolü artırma ve destek sistemlerini harekete geçirme
PSİKOSOSYAL MÜDAHALE HEDEFLERİ
- Afetlerin yol açtığı olumsuz psikolojik yaşantılarla başa çıkma konusunda bilgi vermek
- İnsanların katılımını sağlamak,
- Hedef kitlenin tanımı, amaçları ve müdahale yöntemleri hedef kitlenin temsilcileri ile birlikte belirlenmeli,
- Sosyal destek sistemlerinin toparlanma sürecinde çok önemli bir role sahip olduğunu unutmamak, başa çıkma konusundaki mevcut stratejileri ve becerileri geliştirmeyi amaçlamak
- Toplumdaki stresi azaltmak için değişik sosyal etkinlikler, projeler ve eğitimleri, kişilerle birlikte planlamak,
- Stresin çalışanlar üzerindeki etkisini en aza indirmek için çalışanları desteklemek,
- Basit, açık ve güvenilir bilgi akışı sağlamak, bunu sürdürmek ve hedef kitlenin bilgiye erişmesini sağlamak,
- Çalışma ve değerlendirme sürecinde kültürel, politik, etnik ve dini bağlamları göz önünde bulundurmak
PSİKOSOSYAL MÜDAHALE SÜRECİNDE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
- İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi
- Psikolojik İlk Yardım
- Sevk Etme ve Yönlendirme
- Bilgi Merkezi Oluşturma
- Koordinasyon ve İşbirliği
- Toplumu Harekete Geçirme
- Sürdürülebilir- Uzun Dönem Çalışmaların/Projelerin Planlaması
- Çalışana Destek
- Eğitim
- İzleme ve Değerlendirme
Kaynaklar;
APHB Katılımcı Kitabı
TPD Psikososyal Çalışmalar Eğitimi
ASPB Afet ve acil Durumlarda Psikososyal Destek Eğitimi