İSTİSMAR
Dünya Sağlık Örgütü çocuk istismarını, “Bir yetişkin tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan ve çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışlar” olarak tanımlamaktadır.
İhmal ve İstismar Arasındaki Fark
İhmal çocuktan sorumlu olan kişi ya da kurumların yapması gerekenleri yapmaması, istismar ise yapmaması gerekenleri yapmasıdır.
İstismar Türleri
Fiziksel İstismar
Çocuğun sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve bedensel bütünlüğünü bozan kaza dışı yaralanmalar şeklinde tanımlanabilir. Çocuğa tokat, yumruk atmak; çocuğu sarsmak, tekmelemek, ısırmak, çimdiklemek, yakmak, zehirlemek fiziksel istismar kapsamında değerlendirilen davranışlardır.
Fiziksel İstismarın Olası Sonuçları
- Düşük benlik saygısı
- Saldırganlık ya da içe kapanma
- Riskli ve bazen yasal olmayan davranışlar
- Öfke ve intikam duyguları
- Okuldan kaçma, akademik başarısızlık
- Kendine zarar verici davranışları benimseme
- Madde bağımlılığı
- Evden kaçma
- Yeni ilişkilerden korkma
- Uyku bozuklukları, kabuslar
- Depresyon
Duygusal İstismar
UNICEF duygusal istismarı; “Çocuğun nitelik, kapasite ve arzularının sürekli kötülenmesi, çocuğun sürekli olarak insanüstü güçlerle, sosyal açıdan ağır zararlar verme ya da terk etme ile tehdit edilmesi, çocuktan yaşına ve gücüne uygun olmayan taleplerde bulunulması ve çocuğun, topluma aykırı düşen çocuk bakım yöntemleri ile yetiştirilmesi” olarak tanımlamaktadır. En sık görülen ancak en zor anlaşılan istismar türüdür ve genellikle tüm istismar türlerine eşlik etmektedir.
Duygusal İstismar Türleri
Çocuğu reddetmek: Çocuğa ihtiyacı olduğu yakınlığın gösterilmemesi, çocuğun birey olarak kabul edilmemesi, hayata gelmesinin bir hata olduğunun söylenmesi, başarılarının olumlu yönlerinin göz ardı edilmesi
Çocuğu tecrit etmek, yalnız bırakmak: Çocuğun sosyal deneyimlerden uzak tutarak yalnız olduğuna inandırılması, yaşıtlarıyla iletişim kurmasına izin verilmemesi
Aşırı baskı uygulamak: Çocuğun başkalarıyla kıyaslanması, beceriksiz ve yetersiz olarak tanımlanması ve yetersizliğiyle ilgili cezalandırılması, sürekli eleştirilmesi, çocuktan yaşından büyük davranışların beklenmesi
Çocuğu umursamama: Çocuğun duygusal ihtiyaçlarının göz ardı edilip onunla iletişim kurulmaması, çocuğa ismiyle hitap edilmemesi
Çocuğu yıldırmak, korkutmak: Çocuğa sözel saldırıda bulunup korku ortamı yaratılması, çocuğun dünyanın güvensiz, tehdit edici bir yer olduğuna inandırılması
Çocuğu suça yönlendirmek: Çocuğun anti sosyal davranışlarının desteklenmesi ve çocuğa olumsuz örneklerin gösterilerek çocuğun suça sürüklenmesi
Çocuğu aşağılama: Çocuğun gururunu kıracak sözler söylenmesi, hakaret edilmesi, değersiz olduğunun açıkça dile getirilmesi
Duygusal İstismarın Olası Sonuçları
- Öğrenme güçlüğü
- Düşük benlik saygısı
- Yüksek korku ve kaygı düzeyi
- Fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimde gerilikler
- Saldırgan davranışlar
- Aşırı itaatkarlık
- Depresyon
- Uyku bozuklukları
- İçe kapanma
- İntihar düşünceleri ya da girişimleri
Cinsel İstismar
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre cinsel istismar; çocuğun tam olarak kavrayamadığı, rıza vermesi mümkün olmayan, gelişimsel olarak hazır olmadığı ya da yasaları ve sosyal tabuları ihlal eden cinsel eylemlerde yer almasıdır. Çocuk cinsel istismarı, çocuk ile bir yetişkin ya da kendisinden yaşça büyük birisi arasında yaşanır. Arada güven ya da güç ilişkisinin olması, diğerinin ihtiyacını tatmin etmek için yapılması da o davranışı cinsel istismar yapar.
Cinsel İstismar Türleri
- Çocuğu gözetlemek
- Çocuğa özel bölgelerini göstermek
- Cinsel içerikli öpüşme, dokunma
- Çocuğa cinsel içerikli görüntü izletmek
- Çocuğu özel bölgelerini göstermeye zorlamak
- Çocuğu cinsel içerikli eylemlere şahit olmaya zorlamak
- Çocuğu yetişkinin cinsel organına dokunmaya zorlama
- Çocuğa cinsel içerikli sözler söylemek
- Çocuğu fuhuşa zorlamak, cinsel içerikli görüntüler için kullanmak
- Oral, anal, vajinal seks
Cinsel İstismarın Göstergeleri
- Aşırı uyarılmışlık, depresyon
- Öfke patlamaları
- Uyku bozuklukları
- Fiziksel bir neden olmaksızın karın ağrıları, mide-barsak problemleri
- Davranışlarda gerileme, alt ıslatma, dışkı kaçırma, parmak emme
- Korku reaksiyonları
- Derslere ve etkinliklere karşı ilgisizlik
- Kendine zarar verme
- Etrafındaki insanlardan uzaklaşma
- Daha önceden tanıdığı birisiyle yalnız kalmayı reddetme
- Dikkati yoğunlaştıramama
- İntihar düşünceleri ya da girişimi
- Saldırgan davranışlar
- Cinsel içerikli davranışlarda bulunma (herkesin ortasında mastürbasyon, cinsel ilişki taklidi, insanlara sürtünmek, başka insanların memelerini, genital organlarını sıkıştırmak, cinsel içerikli oyunlar oynamak; cinsel içerikli söz ve davranışların resimlerine, oyunlarına yansıması
Cinsel İstismarın Uzun Dönem Etkileri
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Depresyon
- Kişilik bozuklukları
- Yeme bozuklukları
- Obsesif Kompulsif Bozukluk
- Alkol madde bağımlılığı
- Kaygı bozuklukları
- Riskli davranışları benimseme
- Dürtü kontrol bozuklukları
- Cinsel sorunlar
- Kontrolsüz cinsellik
- Cinselliği çıkar amaçlı ya da sevgi elde etmek üzere kullanmak
Yararlanılan Kaynaklar:
Dağlı ET, İnanıcı MA (Yayına hazırlayanlar), İhmal ve İstismara Uğrayan Çocuğa Bütüncül Yaklaşım, Ankara, 2011
Yalın A, Levent B, Cerrah N, Sundur Y, Erman H (Yayına hazırlayanlar), Çocuk Dostu Okul İhmal-İstismar Mağduru Çocuklar, UNICEF,2003