ZORBALIK
OKUL ZORBALIĞI
“Saldırganlık”, “Şiddet” ve “zorbalık” kavramları gündelik yaşamda sık sık duyulan birbiriyle iç içe kavramlardır. Bu kavramlarda bazen “eylem”, bazen “niyet” vurgulu olarak tanımlar değişebilmektedir. Bir davranışın zorbalık olarak nitelendirilebilmesi için yalnızca “saldırganlık” özelliği taşıması yeterli değildir, taraflar arasında “eşit olmayan güç ilişkisinin olması”, bunun “süreklilik” özelliği taşıması ve “kasıtlı” olması da gerekmektedir (Olweus, 1993; 1994; 1995).
Okul zorbalığının ya da akran zorbalığının ciddi sonuçları vardır. Zorbalığa uğrayan çocuklar (mağdur) , okuldan soğuma, korku, kaygı ve davranış sorunları geliştirme ve zorbalıktan korunmak için devamsızlık yapmak ve dolayısıyla akademik başarısının düşmesi gibi sonuçlar yaşarlar. Kendilerini korumak için tehlikeli araç kullanma (silah ve bıçak gib)i davranışlar gösterebilirler.
Pişkin (2002) zorbalığı; “bir veya birden çok öğrencinin, kendilerinden daha güçsüz öğrencileri, kasıtlı ve sürekli olarak rahatsız etmesiyle sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türü” olarak tanımlamaktadır. Okul zorbalığı; tekme, tokat, itme, çekme gibi “fiziksel”, sataşma; alay etme, dalga geçme, kızdırma, istenmeyen isim takma, küçük düşürücü sözler söyleme gibi “sözel”; dedikodu ve söylenti çıkarıp yayma, arkadaş grubundan dışlayarak yalnızlığa terk etme gibi “dolaylı”; para ve eşyalarını zorla alma, almakla tehdit etme, eşyalarına zarar verme gibi “davranışsal” olarak farklı biçimlerde görülebilir. Konunun önemli ismi Olweus’a (1995) göre, bir öğrencinin zorbalığa uğraması ya da kurban olması demek, bir ya da daha fazla öğrenci tarafından tekrarlı, uzun süre olumsuz eylemlere maruz kalmasıdır. Zorbalığın ayırt edici yönü taraflara arsında “güç eşitsizliği ya da dengesizliği” yani “asimetrik güç ilişkisinin olmasıdır.
Zorbalık davranışlarının farklı biçimlerde sınıflandırıldığı görülmektedir. Konuyla ilgili pek çok araştırma okullarda zorbaların ve mağdurların özelliklerine, zorbalık türlerine ve yaygınlığına odaklanmıştır. Değişik okul düzeylerinde çeşitli demografik ve psikolojik değişkenlerle okul ya da akran zorbalığının incelendiği araştırmalar Türkiye için de önemli bir bilgi birikimi oluşturmuştur. Öte yandan, okul ve akran zorbalığının ölçülmesine ve okullarda önlenmesine dönük ulusal ve uluslararası boyutlarda çeşitli araştımalar da yapılmaktadır ( Atik &Güneri, 2012; Atik, Özmen, & Kemer, 2012; Atik & Güneri 2013; Doğan, 2010; Doğan- in progress; Nazır &Pişkin, 2015; Pişkin, 2002; Pişkin ve ark, 2012).
Kaynaklar;
Atik, G., & Yerin Güneri, O. (2013). Bullying and victimization: Predictive role of individual, parental, and academic factors [Zorbalık ve mağduriyet: Bireysel, anne-baba ve akademik faktörlerin yordayıcı rolü]. School Psychology International, 34(6), 658-673. doi: 10.1177/0143034313479699
Atik, G., & Yerin Güneri, O. (2012). California Bullying Victimization Scale: Validity and reliability evidence for the Turkish middle school children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 46, 1237-1241. doi: 10.1016/j.sbspro.2012.05.281
Atik, G., Özmen, O., & Kemer, G. (2012). Bullying and submissive behavior [Zorbalık ve boyun eğme davranışı]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45(1), 191-208. doi: 10.1501/Egifak_0000001241
Doğan, A. (2010). Ekolojik sistemler modeli çerçevesinde akran zorbalığının incelenmesi. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 17 (3), 149-162.
Doğan, A. ve ark. Evidence Based Bullying Prevention in Turkey: Implementation and Evaluation of the ViSC Social Competence Program (Eylül 2014 – devam ediyor) (Jacobs Foundation, İsviçre)
Nazir, T. ve Pişkin, M. (2015). School Bullying: Effecting Childs Mental Health. The International Journal of Indian Psychology, 2, 4, 130-135.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do? Oxford: Blackwell.
Olweus, D. (1994). Annotation: Bullying at school: Basic facts and effects of a school based intervention program. Journal of Child Psychology , Psychiatry and Allied Disciplines, 35(7), 1171-1190.
Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and intervention. Current Directions in Psychological Science, 4, 196-200.
Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2 (2), 531-562.
Pişkin, M., Atik, G., Çınkır, Ş., Öğülmüş, S., Babadoğan, C. ve Çokluk, Ö. (2014). The Development and Validation of the Teacher Violence Scale. Eurasian Journal of Educational Research, 56, 1-24.